Tradicionalni ciklus Jugoslovenske kinoteke – Velikani svetskog filma ovog meseca je posvećen slavnom američkom glumcu, reditelju, producentu, oskarovcu Polu Njumenu (1925 – 2008). Publika u Muzeju kinoteke u Kosovskoj ulici videće od 24. do 29. septembra 16 filmova u kojima je igrao i jedan koji je režirao. U vrlo dugoj i plodnoj karijeri ostvario više od 80 uloga pred filmskim i televizijskim kamerama, često tumačeći anti heroje, buntovničke karaktere, ali i slamajući ženska srca izrazitim šarmom i pogledom neverovatno plavih očiju. Retrospektiva će podsetiti na neke od njegovih najpoznatijih filmova, počev od Mačke na usijanom limenom krovu iz 1958. godine, preko Sudije za vešanje, Žaoke, Boje novca, do poslednjeg igranog filma – Put bez povratka iz 2002. godine.
Pol Njumen je glumu zavoleo još kao dete, igrajući u školskim predstavama u rodnom Klivlendu (Ohajo), a učio je u čuvenom Ektors studiju Lija Strazberga. Karijeru je započeo na pozorišnim daskama na Brodveju, kao i u televizijskim serijama.
Njegov filmski debi bila je kostimirana drama Viktora Savila Srebrni pehar (The Silver Chalice, 1954). Njumen uopšte nije bio zadovoljan tom ulogom, ali su ubrzo stigle sledeće koje su mu donele priznanja kritike, potom Zlatni globus, nagrade Emi, BAFTA, kao i nagrade na festivalima u Kanu i Berlinu i konačno Oskara (za Boju novca 1986).
Bio je strastan vozač auto trka, ali i preduzetnik, osnivač kompanij Newman’s Own koja je donirala profit u dobrotvorne svrhe.
U Muzeju kinoteke prvog dana, 24. septembra, na programu su tri ostvarenja i to sva tri iz 1958. godine. Ciklus u popodnevnom terminu otvara drama Martina Rita, po romanu Viljema Foknera Dugo, toplo leto (The Long, Hot Summer). Njumen je tu igrao glavnu ulogu Bena Kvika, a njegovu ljubav Klaru – Džoan Vudvord. Filmska ljubav postala je i životna, Njumen se razveo od prve žene, venčao sa Džoanom i proveo sa njom tačno pola veka u jednom od najdužih i najskladnijih holivudskih brakova.
Uveče slede vestern Artura Pena Bili Kid/Levoruki revolveraš (The Left Handed Gun), sa Njumenom u naslovnoj ulozi, a zatim kultni film Mačka na usijanom limenom krovu (Cat on a Hot Tin Roof), u režiji Ričarda Bruksa, drama i romansa u kojoj je Njumenu partnerka bila Elizabet Tejlor.
Narednog dana prikazuju se tri filma iz šezdesetih godina: koprodukcija Francuske, Italije i Velike Britanije Ledi L (Lady L, 1965) Pitera Justinova, komedija u kojoj je igrao sa Sofijom Loren, drama Hladnoruki kažnjenik (Cool Hand Luke, 1967) Stjuarta Rozenberga i triler sa Njumenom i Džuli Endrjus Pocepana zavesa (Torn Curtain, 1966) Alfreda Hičkoka.
Na repertoaru 26. septembra su dva filma u režiji Džona Hjustona iz sedamdesetih godina: Sudija za vešanje (Life and Times of Judge Roy Bean, 1972), komedija, drama i romansa u kojoj je Njumenova partnerka bila Ava Gardner i britansko-američki triler Čovek iz Australije (The Mackintosh Man, 1973), sa Dominik Sandom, kao i kultna krimi komedija Džordža Roja Hila Žaoka (The Sting, 1973) u kojoj su nezaboravni tandem bili Njumen i Robert Redford, ponavljajući uspešnu saradnju iz takođe veoma popularnog filma Buč Kasidi i Sandens Kid istog reditelja iz 1969. godine.
Sledećeg dana prikazuju se ratna komedija Tajni rat Hari Friga (The Secret War of Harry Frigg, 1968) u režiji Džeka Smajta, sa Silvom Košćinom, sportska drama Hazarder (The Hustler, 1961) Roberta Rosena, o mladom igraču bilijara Ediju Felsonu i nastavak te price – Boja novca (The Color of Money, 1986) u režiji Martina Skorsezea. Lik Edija, koji sada u zrelim godinama trenira novog igrača (Tom Kruz), konačno je, posle nekoliko nominacija Njumenu doneo Oskara za glavnu mušku ulogu (prethodne godine dobio je počasnog Oskara).
Njumen je režirao pet dugometražnih igranih i jedan televizijski film, a za ovu retrospektivu odabrana je drama iz 1972. godine Uticaj gama zraka na sablasne nevene (The Effect of Gamma Rays on Man-in-the-Moon Marigolds), sa Džoan Vudvord u glavnoj ulozi, koja je na programu 28. septembra. Sledi akciona drama Pakleni toranj (The Towering Inferno, 1974), sa Njumenom i Stivom Mekvinom, u režiji Džona Giljermina.
Poslednjeg dana na programu su britansko-nemačko-američka koprodukcija Veliki skok (The Hudsucker Proxy, 1994) Džoela i Itana Koena, komedija i fantazija u kojoj je Njumen igrao uz Tima Robinsa, zatim američka komedija i drama iz iste godine Skoro savršen čovek (Nobody’s Fool, 1994) Roberta Bentona, sa Džesikom Tendi i Brusom Vilisom, a na samom kraju drama Sema Mendesa Put bez povratka (The Road to Perdition, 2002), gde je Njumenov partner Tom Henks.
To je bio poslednji igrani film Pola Njumena. Kasnije je radio još neke televizijske projekte i dao glas za animirani film i video igricu Automobili (Cars, 2006), a 2007. godine se povukao sa obrazloženjem da ne može da nastavi da glumi na nivou na kojem bi želeo.
Sa porodicom je živeo u Vestportu (Konektikat), gde je preminuo posle teške bolesti 2008. godine.